محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام شنبه شب با حضور در برنامه زنده تلویزیونی «متن و حاشیه» شبکه سه سیما به گفت و گو با مجری این برنامه تلویزیونی پرداخت و ضرورت توجه به تفکر سیستمی در نظام تصمیم گیری و برنامه ریزی کشور را از اصول لازم و مغفول مانده دانست.
یادداشت حاضر بر آن است تا در ادامه این مفهوم را مورد بازنمایی و تشریح قرار دهد.
محور اصلی گفت و گوی مذکور توان موشکی و دفاعی ایران بود که اخیراً در رابطه با آن حرف و حدیث های فراوانی در میان مسئولین و مردم شکل گرفته است و از سوی دیگر نیز دنیای غرب تمام تلاش خود را برای ورود به این عرصه و آغاز مذاکراتی دیگر با ایران به کار بسته است.
این گفت و گوی زنده با پرداخت مفصل به موضوع اصلی برنامه در ادامه به سمت شعار سال جدید یعنی اقتصاد مقاومتی اقدام و عمل رفت و مجری برنامه از دکتر رضایی خواست تا با توجه به جایگاه سیاسی خود در نظام و همچنین تخصص خود در رشته اقتصاد شعار سال جدید و اصولاً اقتصاد مقاومتی را برای بینندگان برنامه تشریح کند.
دکتر رضایی در پاسخ به درخواست مجری تلاش کرد تا به زبان ساده و روان به این گفتمان بپردازد و ضرورت های پرداختن به آن را در دنیای امروز و شرایط کنونی جمهوری اسلامی ایران مورد اشاره قرار دهد.
در این بین یکی از نکاتی که محسن رضایی بر آن تأکید فراوان داشت و در قالب مثالی تلاش کرد اهمیت توجه به آن را متذکر شود؛ داشتن نگاه سیستمی، جامع و یکپارچه در برنامه ها و طرح های در دست اقدام دولت بود.
دکتر رضایی با آوردن مثال تسطیح حجم بالایی از زمین های زراعی استان خوزستان و صرف هزینه های هنگفت از سوی دولت با هدف گسترش کشاورزی در این استان ادامه داد، این اقدامات اگرچه قابل تحسین هستند ولی اگر در کنار این اقدامات به صنایع تبدیلی، بازار مصرف و نیازهای بعدی کشاورزان توجه نشود این طرح و امثال آن راه به جایی نخواهند برد.
رسالت و انگیزه نگارش این یادداشت بازنمایی و تشریح همین نکته ضروری و مهم، یعنی چرایی ضرورت داشتن نگاه سیستمی و کل نگر در اجرای طرح ها و پروژه های اجرایی دولت است.
در این رابطه می توان گفت: در برنامه ریزی ها و برنامه های اجرایی داشتن نگاه و تفکر سیستمی به این معنا است که باید محیط زندگی انسان و عناصر مرتبط با آن به عنوان مجموعه ای از اجزای بهم پیوسته و دارای تعامل پویا با یکدیگر در نظر گرفته شود. یعنی مجموعه ای که در کلیت خود، به سوی هدفی خاص در حرکت است و در این حرکت هر جزء و هر بخش کارکردهای خاص خود را ایفا می‌کند.
توضیح بیشتر در این رابطه آنکه موفقیت در هر طرح و برنامه ای نیازمند داشتن نگاه کل نگر و تفکر سیستمی است. این موضوع سبب خواهد شد تا در فرایند تصمیم گیری مدیران اجرایی در دام جزئی نگری اسیر نشوند و عملکرد خود را بدون توجه به ابعاد کلان و نیازهای ثانویه سیستم تنظیم نکنند.
در رویکرد کل نگر و تفکر سیستمی مدیران اجرایی باید پدیده ها و محیط زندگی انسان ها را به عنوان واقعیتی جغرافیایی، اقتصادی، سیاسی و جامعه‌شناختی قلمداد کنند که در هر دوره‌ای از رشد و تحول خود، از هر کدام از عوامل مذکور تأثیر می پذیرند و همچنین بر هر کدام از آنها تأثیر خواهند گذاشت.
به دیگر سخن مدیران اجرایی باید در تصمیم گیری های خود بین تک تک سلول های محیط زندگی انسان ها اعم از فضاهای شهری، روستایی و محیط طبیعی با نظام حکومتی و تصمیم گیری خود ارتباط مستقیم ایجاد کنند و حوزه فرادستی خود را نیز به عنوان یک جزء سیستم تصور کنند. این ارتباط با توجه به مبانی رویکرد سیستمی بر اصل کل نگری و تحلیل ارتباطات درونی و بیرونی سیستم اثر خواهد گذاشت و در ادامه موجب خواهد شد تا برنامه ریزان برای تمامی طرح ها و برنامه های خود از آغاز تا فرجام مسیر راه مشخصی ترسیم کنند.
یکی از موضوعاتی که در قالب نبود تفکر سیستمی در نظام تصمیم گیری دولتمردان مورد انتقاد صریح دکتر رضایی قرار گرفت، آن بود که نظام تصمیم گیری و طرح های اجرایی وزارتخانه های مختلف دولت باید در راستای یکدیگر و به صورت هم تکمیلی عمل کنند. به عبارت بهتر و به عنوان مثال مادامی که طرح ها و اقدامات وزارت جهاد کشاورزی در کنار طرح ها و اقدامات وزارت صنعت معدن و تجارت قرار نگیرند و نقش هم تکمیلی نداشته باشند، توفیق هر کدام از آنها به صورت مجزا غیر ممکن است و صرفاً باعث هدر رفت هزینه های بیت المال خواهد شد.
در همین رابطه اندیشمندان معتقد هستند که از جمله نواقص مدیریتی در ایران است که از گذشته تا کنون، اداره امور کشور بر اساس مدیریت بخشی پایه‌ریزی شده است. بر همین اساس شاخه های وزارتخانه های مختلف در امر توسعه و خدمات رسانی و رسیدگی به مسائل عمده چه در سطح ملی و چه در سطح فرو ملی همواره در حوزه خاص خود عمل می‌کنند و با دیگر حوزه ها هماهنگی ندارند.
نبود هماهنگی، همکاری و تفکر سیستمی در میان بخش های مختلف برنامه ریز کشور نظیر وزارتخانه ها باعث خواهد شد تا جدا از عدم توجه به نیازها و بازخوردهای اقدامات یکدیگر همچنین در برخی موارد دچار همپوشانی و موازی کاری شوند که این مهم نیز جز هدر رفت هزینه و انجام طرح های ناقص حاصل دیگری نخواهد داشت.
باید گفت لاجرم در هرگونه تصمیم گیری و انجام طرح های اجرایی و عمرانی در محیط زندگی انسان ها نگاه کل نگر و تفکر سیستمی باید رعایت شود، چرا که هر بخش از محیط زندگی انسان ها فارغ از سطح فضایی اش، خود در داخل سیستم بزرگ تری قرار دارد.
به دیگر سخن داشتن نگاه یکپارچه و تفکر سیستمی گویای این واقعیت است که توفیق در هر برنامه و طرحی در سیستم های پیچیده نظیر محیط زندگی انسان ها که دارای ابعاد سیاسی، اقتصادی، جغرافیایی، اجتماعی و... هستند؛ تنها از طریق همکاری متقابل میان زیر سیستم ها و فرا سیستم ها ممکن است و در هر مرحله از زمان باید نیازهای آتی زیر سیستم ها مورد توجه قرار گیرد.
بنابراین آنچه آمد مشاهده می شود که مطلب عنوان شده توسط دکتر رضایی در برنامه زنده تلویزیونی متن و حاشیه شبکه سوم سیما در رابطه با ضرورت داشتن نگاه سیستمی، یکپارچه و هماهنگ در میان سازمان ها و وزارتخانه های مختلف یکی از دغدغه ها و مشکلات اساسی کشور ایران است.
شاید بتوان به جرأت به این موضوع اشاره کرد که اگر همین موضوع ساده ولی مغفول مانده در نظام مدیریت و برنامه ریزی کشور مورد توجه و همت مسئولان اجرایی کشور قرار گیرد، در ادامه شاهد ثمرات شیرینی از آن در ابعاد و سطوح مختلف توسعه کشور خواهیم بود و به معنای واقعی کلمه رعایت این نکته مهم موجب خواهد شد تا گام های موثری در جهت تحقق شعار سال 1395 یعنی اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل برداشته شود.
این گفت و گوی زنده با پرداخت مفصل به موضوع اصلی برنامه در ادامه به سمت شعار سال جدید یعنی اقتصاد مقاومتی اقدام و عمل رفت و مجری برنامه از دکتر رضایی خواست تا با توجه به جایگاه سیاسی خود در نظام و همچنین تخصص خود در رشته اقتصاد شعار سال جدید و اصولاً اقتصاد مقاومتی را برای بینندگان برنامه تشریح کند.
دکتر رضایی در پاسخ به درخواست مجری تلاش کرد تا به زبان ساده و روان به این گفتمان بپردازد و ضرورت های پرداختن به آن را در دنیای امروز و شرایط کنونی جمهوری اسلامی ایران مورد اشاره قرار دهد.
در این بین یکی از نکاتی که محسن رضایی بر آن تأکید فراوان داشت و در قالب مثالی تلاش کرد اهمیت توجه به آن را متذکر شود؛ داشتن نگاه سیستمی، جامع و یکپارچه در برنامه ها و طرح های در دست اقدام دولت بود.
دکتر رضایی با آوردن مثال تسطیح حجم بالایی از زمین های زراعی استان خوزستان و صرف هزینه های هنگفت از سوی دولت با هدف گسترش کشاورزی در این استان ادامه داد، این اقدامات اگرچه قابل تحسین هستند ولی اگر در کنار این اقدامات به صنایع تبدیلی، بازار مصرف و نیازهای بعدی کشاورزان توجه نشود این طرح و امثال آن راه به جایی نخواهند برد.
رسالت و انگیزه نگارش این یادداشت بازنمایی و تشریح همین نکته ضروری و مهم، یعنی چرایی ضرورت داشتن نگاه سیستمی و کل نگر در اجرای طرح ها و پروژه های اجرایی دولت است.
در این رابطه می توان گفت: در برنامه ریزی ها و برنامه های اجرایی داشتن نگاه و تفکر سیستمی به این معنا است که باید محیط زندگی انسان و عناصر مرتبط با آن به عنوان مجموعه ای از اجزای بهم پیوسته و دارای تعامل پویا با یکدیگر در نظر گرفته شود. یعنی مجموعه ای که در کلیت خود، به سوی هدفی خاص در حرکت است و در این حرکت هر جزء و هر بخش کارکردهای خاص خود را ایفا می‌کند.
توضیح بیشتر در این رابطه آنکه موفقیت در هر طرح و برنامه ای نیازمند داشتن نگاه کل نگر و تفکر سیستمی است. این موضوع سبب خواهد شد تا در فرایند تصمیم گیری مدیران اجرایی در دام جزئی نگری اسیر نشوند و عملکرد خود را بدون توجه به ابعاد کلان و نیازهای ثانویه سیستم تنظیم نکنند.
در رویکرد کل نگر و تفکر سیستمی مدیران اجرایی باید پدیده ها و محیط زندگی انسان ها را به عنوان واقعیتی جغرافیایی، اقتصادی، سیاسی و جامعه‌شناختی قلمداد کنند که در هر دوره‌ای از رشد و تحول خود، از هر کدام از عوامل مذکور تأثیر می پذیرند و همچنین بر هر کدام از آنها تأثیر خواهند گذاشت.
به دیگر سخن مدیران اجرایی باید در تصمیم گیری های خود بین تک تک سلول های محیط زندگی انسان ها اعم از فضاهای شهری، روستایی و محیط طبیعی با نظام حکومتی و تصمیم گیری خود ارتباط مستقیم ایجاد کنند و حوزه فرادستی خود را نیز به عنوان یک جزء سیستم تصور کنند. این ارتباط با توجه به مبانی رویکرد سیستمی بر اصل کل نگری و تحلیل ارتباطات درونی و بیرونی سیستم اثر خواهد گذاشت و در ادامه موجب خواهد شد تا برنامه ریزان برای تمامی طرح ها و برنامه های خود از آغاز تا فرجام مسیر راه مشخصی ترسیم کنند.
یکی از موضوعاتی که در قالب نبود تفکر سیستمی در نظام تصمیم گیری دولتمردان مورد انتقاد صریح دکتر رضایی قرار گرفت، آن بود که نظام تصمیم گیری و طرح های اجرایی وزارتخانه های مختلف دولت باید در راستای یکدیگر و به صورت هم تکمیلی عمل کنند. به عبارت بهتر و به عنوان مثال مادامی که طرح ها و اقدامات وزارت جهاد کشاورزی در کنار طرح ها و اقدامات وزارت صنعت معدن و تجارت قرار نگیرند و نقش هم تکمیلی نداشته باشند، توفیق هر کدام از آنها به صورت مجزا غیر ممکن است و صرفاً باعث هدر رفت هزینه های بیت المال خواهد شد.
در همین رابطه اندیشمندان معتقد هستند که از جمله نواقص مدیریتی در ایران است که از گذشته تا کنون، اداره امور کشور بر اساس مدیریت بخشی پایه‌ریزی شده است. بر همین اساس شاخه های وزارتخانه های مختلف در امر توسعه و خدمات رسانی و رسیدگی به مسائل عمده چه در سطح ملی و چه در سطح فرو ملی همواره در حوزه خاص خود عمل می‌کنند و با دیگر حوزه ها هماهنگی ندارند.
نبود هماهنگی، همکاری و تفکر سیستمی در میان بخش های مختلف برنامه ریز کشور نظیر وزارتخانه ها باعث خواهد شد تا جدا از عدم توجه به نیازها و بازخوردهای اقدامات یکدیگر همچنین در برخی موارد دچار همپوشانی و موازی کاری شوند که این مهم نیز جز هدر رفت هزینه و انجام طرح های ناقص حاصل دیگری نخواهد داشت.
باید گفت لاجرم در هرگونه تصمیم گیری و انجام طرح های اجرایی و عمرانی در محیط زندگی انسان ها نگاه کل نگر و تفکر سیستمی باید رعایت شود، چرا که هر بخش از محیط زندگی انسان ها فارغ از سطح فضایی اش، خود در داخل سیستم بزرگ تری قرار دارد.
به دیگر سخن داشتن نگاه یکپارچه و تفکر سیستمی گویای این واقعیت است که توفیق در هر برنامه و طرحی در سیستم های پیچیده نظیر محیط زندگی انسان ها که دارای ابعاد سیاسی، اقتصادی، جغرافیایی، اجتماعی و... هستند؛ تنها از طریق همکاری متقابل میان زیر سیستم ها و فرا سیستم ها ممکن است و در هر مرحله از زمان باید نیازهای آتی زیر سیستم ها مورد توجه قرار گیرد.
بنابراین آنچه آمد مشاهده می شود که مطلب عنوان شده توسط دکتر رضایی در برنامه زنده تلویزیونی متن و حاشیه شبکه سوم سیما در رابطه با ضرورت داشتن نگاه سیستمی، یکپارچه و هماهنگ در میان سازمان ها و وزارتخانه های مختلف یکی از دغدغه ها و مشکلات اساسی کشور ایران است.
شاید بتوان به جرأت به این موضوع اشاره کرد که اگر همین موضوع ساده ولی مغفول مانده در نظام مدیریت و برنامه ریزی کشور مورد توجه و همت مسئولان اجرایی کشور قرار گیرد، در ادامه شاهد ثمرات شیرینی از آن در ابعاد و سطوح مختلف توسعه کشور خواهیم بود و به معنای واقعی کلمه رعایت این نکته مهم موجب خواهد شد تا گام های موثری در جهت تحقق شعار سال 1395 یعنی اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل برداشته شود.
"لینک صفحه دکتر رضایی در اینستاگرام" 
"کانال تلگرام دکتر رضایی را دنبال کنید" 
ارسال نظر
بلکه این تفکر می بایست در بین تمام آحاد ملت از همه نوع قشری آموزش داده شود و همه ی ایران دارای این نوع تفکر باشند تا بتوان نتایج مثبت آن را در کمترین زمان ممکن و با کمترین هزینه بدست آورد.
شروع این آموزش باید از آموزش و پرورش کشور شروع شود.