حدود یک سال از تصویب پرحاشیه توافق برنامه جامع اقدام مشترک یا همان "برجام" میگذرد. قطع بهیقین اصل این توافق در شرایط عادی یک عنصر محدودکننده برای کشور ما بوده و در کلیت مطلوب ما نیست، اما ادعاهای مضحک، بی سند و مدرک دشمنان جمهوری اسلامی در ایراد اتهام به ایران، برای تولید سلاح هسته ای، منجر به تصویب قطعنامههای ظالمانه علیه کشور گردید که مخلِّ تبادلات تجاری بینالمللی و تأمین نیازهای کشور شد و آسیبهایی نیز به بدنه اقتصاد ما وارد کرد.
قسمت طنز این قضیه آنجا بود که این اتهام از سوی کسانی به ما نسبت داده میشد که خود دارای هزاران بمب اتم بوده و حتی از آن علیه کشورهای دیگر نیز استفاده کرده بودند. اما درهرحال نظام جمهوری اسلامی با تمامی مشکلات پیشآمده، سالها بااقتدار بر سر حقوق حقه خود ایستادگی کرد و ضمن پیشبرد صنعت هستهای خود، از ابزار گفتگو و مذاکره نیز غافل نشد تا در نهایت طی سالها مذاکره توسط دولتهای مختلف، بالاخره سال گذشته به توافق با کشورهای عضو 5+1 رسید. پس در اصل غیر مطلوب بودن این توافق شکی نیست، اما با توجه به شرایط موجود به آن رسیدیم.
از همان زمان تصویب این
توافق تا به امروز، تقریباً هر روز شاهد برگزاری جلسات مناظره و بحث و گفتگو
پیرامون این موضوع، چه در صداوسیما و چه دیگر مجامع سیاسی و اجتماعی بودهایم و بهجرئت
میتوان گفت روزی نبوده که در محافل سیاسی کشور نامی از برجام برده نشده باشد. این نکته مبین آن است که مسئله
برجام یکی از مهمترین مسائل کشور ماست و طیفهای بسیاری از موافقین و مخالفین را
به واکنش و بیان دیدگاه در مورد خود واداشته است.
این توافق که ماحصل سالها مذاکره توسط فرزندان ایران اسلامی در دولت های مختلف و توسعه و پیشرفت صنعت هستهای بهعنوان ابزار و قدرت اصلی بر سر میز مذاکره بود، در چالش موافقان و مخالفان از دو طیف سیاسی حاضر در عرصه سیاست کشور قرار گرفت و به نحوی رفتار شد که انگار این توافق منحصر به یک دولت است و سندی تلقی شد، برای پیروزی یا شکست آن دولت و متاسفانه چون به چاشنی سیاسی آلوده گردید، شاهد تعاریف غیرواقع و نقدهای غیرمنصفانه زیادی قرار گرفت.
برجام نه فتح الفتوحی است که برخی از آن یاد میکنند و نه سند شکست و بیچارگی ملت ایران است. ما نباید در نقد و بررسی برجام، ترک عدالت بگوییم که خداوند متعال به ما دستور داده است که: «اي كساني كه ايمان آوردهاید همواره براي خدا قيام كنيد و از روي عدالت گواهي دهيد، دشمني با جمعيتي شما را به گناه "ترك عدالت" نكشاند، عدالت كنيد كه به پرهيزكاري نزدیکتر است و از خدا بپرهيزيد كه از آنچه انجام ميدهيد آگاه است. مائده 8»
اما در بین هزاران تحلیل، دفاع و نقد در مورد برجام، بیانات رهبر معظم انقلاب در مورد موافقان و مخالفان برجام جای تأمل فراوان دارد. ایشان در بیاناتی که در مورخ25 خرداد 95 در حضور مسئولان نظام داشتند، فرمودند: «برجام موافقانی دارد و مخالفانی؛هم موافقان و هم مخالفان، هر دو در بیان نظرات خودشان مبالغه میکنند؛ اغراقگویی میکنند؛ هم موافقانی که از برجام تمجید میکنند سخنانشان اغراقگونه است، هم مخالفانی که انتقاد میکنند مبالغه میکنند و گاهی اغراق میکنند. به نظر من هیچکدام جا ندارد. »
در واقع ایشان بهصراحت مخالف برخوردهای افراط گونه و سیاسی درزمینهٔ برجام بودهاند و به نظر میآید صاحبنظران باید توجه بیشتری به این مسئله داشته باشند.
یکی دیگر از نکات مغفول مانده در مورد نقد برجام را در برنامه گذشته «نگاه یک» که با حضور دکتر محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام از شبکه یک سیما پخش گردید، شاهد بودیم و آن، این بود که نظام جمهوری اسلامی برجامی را پذیرفته که شروط مقام معظم رهبری را نیز بهعنوان الحاقیه داشته و رعایت آن شروط است که برجام را برای ما رسمیت بخشیده و به قابلیت اجراشدن در میآورد.
رضایی در این برنامه بیان داشت: « چرا نقد کردن برجام درست نباشد؟ مهم این است که بدانیم چه چیزی باید نقد شود و چه چیزی نباید نقد شود. برجام مشروط مصوب رهبر معظم انقلاب نبايد نقد شود ولي عدم تعهدات آمريكا و نقض برجام را بايد نقد كرد تفسير دولت از برجام بايد نقد شود.»
اگرچه پس از این برنامه عدهای با تحریف سخنان وی، برجام را غیرقابل نقد نامیدند و عدهای نیز وی را به حمایت بیچون و چرا از برجام متهم ساختند، اما در حقیقت میتوان عنوان داشت که این نظر ضمن همسویی کامل با نظرات رهبر معظم انقلاب، نقاطی که باید مورد توجه منتقدان قرار گیرد را مشخص کرده است. این نگاه، نه نگاهی حزبی و گروهی، بلکه نگاهی ملی به یکی از مهمترین مسائل روز جمهوری اسلامی ایران بوده است.
بهبود اوضاع اقتصادی و معیشت مردم، تعامل سازنده و عزتمندانه با دنیا از جمله اهدافی است که نظام جمهوری اسلامی طی توافق هستهای به دنبال آن بوده و این مهم در مرحله اول با نظارت دقیق کمیته نظارت بر برجام و انتشار گزارشها صحیح از میزان اجرای برجام توسط طرفین و سپس جدیت و عدم تساهل دولت در رابطه با تعهداتی که کشورهای دیگر به انجام آنها متعهد شدهاند، قابل انجام است.
باز گذاشتن دریچه نقد و بررسی و همچنین آسیبشناسی برجام، قطعاً موجب استفاده و آموزش برای شناسایی ضعفها و قوتها در توافقهای بینالمللی خواهد بود، اما همانطور که دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام بیان داشت، نباید حریم و حدود توافق هستهای و نظر رهبری بر آن فراموش شود.
در پایان نگارنده تأکید میکند توافق هستهای اگرچه در دولت کنونی به امضا رسید، اما راهی است که طی دولتهای مختلف و نثار خون پاک شهیدان دانشمند هستهای به «برجام» ختم شده و همه باید تلاش کنند تا ثمره آن به کام ملت فهیم و مظلوم ایران اسلامی، شیرین شود.